Borderline klasyfikuje się jako zaburzenie psychiczne. Przewaga uczuć negatywnych, lęk przed odrzuceniem i porzuceniem, brak umiejętności budowania stabilnych relacji z innymi ludźmi, niespójny wizerunek „ja” – to charakterystyczne cechy tego zaburzenia.
Dla otoczenia, najbardziej zauważalna jest niestabilność emocjonalna, potocznie zwana huśtawką nastrojów. Koenigsberg opisuje to jako łatwo wzbudzane, intensywne i/lub nieproporcjonalne do doświadczeń emocje oraz opóźniony czas powrotu do emocjonalnej stabilności.
Trudności osobowościowe zmierzające do borderline rozpoczynają się w okresie dojrzewania, szczyt rozpoznawalności przypada na 25. rok życia. Częściej chorują kobiety (75%) niż mężczyźni. To, co ciekawe, nasilenie objawów, po około 40 roku życia zmniejsza się.
OBJAWY WEDŁUG DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition):
- Gorączkowe starania, aby uniknąć porzucenia, niezależnie od tego, czy porzucenie jest rzeczywiste, czy wymyślone. Osoby borderline mają tendencję do wchodzenia w związki, charakteryzujące się dużą intensywnością. Agresja na przemian występuje z bezsilnością, histerią, stawianiem się w roli ofiary, w lęku przed odejściem partnera. Szantaż emocjonalny, groźby popełnienia samobójstwa, mają chronić ich przed porzuceniem.
- Powtarzające się niestabilne i intensywne relacje interpersonalne, charakteryzujące się naprzemiennymi skrajnościami idealizacji i dewaluacji. Osobowość borderline najlepiej funkcjonuje związkach. Jeśli chodzi o relacje towarzyskie, trudność ich budowania i podtrzymywania sprawia, że grono znajomych jest albo zerowe albo niezwykle ubogie. Borderline –kocha albo nienawidzi, nie ma nic pomiędzy.
- Zaburzenia tożsamości , takie jak znaczący i trwały niestabilny obraz siebie lub poczucie siebie. Ludzie cierpiący na to zaburzenie mają skrajne emocje odnoszące się do nich samych. Raz czują się wybitnie z siebie zadowoleni, po to aby bez wyraźnej przyczyny za chwilę zdewaluować wszystko, co ich dotyczy i stracić całkowicie poczucie sensu życia.
- Impulsywność w co najmniej dwóch potencjalnie szkodliwych dla jednostki obszarach aktywności (np. wydawanie pieniędzy, seks, nadużywanie substancji psychoaktywnych, ryzykowna jazda, objadanie się). Jazda samochodem bez prawa jazdy, pod wpływem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, zaburzenia odżywiania to typowy repertuar zachowań. BPD zachowuje się czasem tak, jakby instynkt samozachowawczy ich nie dotyczył. W przypływie intensywnych emocji nie liczą się z nikim i z niczym.
- Nawracające zachowania samobójcze, gesty lub groźby lub zachowania samookaleczające (np. silne stany związane z obniżeniem nastroju, drażliwość lub lęk, trwające zwykle kilka godzin, rzadko dłużej niż kilka dni). Nastrój zmienia się niezwykle szybko. Dla otoczenia to niezwykle trudne doświadczenie, bo nie jest zrozumiałe, co właściwie się stało. Małe niepowodzenie, obawa, lęk mogą nagle odebrać choremu sens życia, wprawić w skrajną agresję lub groźby popełnienia samobójstwa.
- Nieadekwatna silna złość lub trudności z jej opanowaniem (np. częste wybuchy złości, permanentne odczuwanie złości). W BPD złość to podstawowa emocja, która działa w służbie ukrycia wszystkich pozostałych emocji. Skrajne wybuchy, nieadekwatne do sytuacji, bywają niezwykle trudne do opanowania.
- Przemijające objawy paranoidalne lub poważne objawy dysocjacyjne jako reakcja na stres. Np. magiczne myślenie, nadmierna przesądność, telepatia.
PRZYCZYNY
Przyczyny wystąpienia tego zaburzenia wciąż są obszarem wielu badań. Powody, o których wiemy dziś to:
- Traumatyczne dzieciństwo (zaniedbanie lub odrzucenie przez rodzica, fizyczne, emocjonalne lub seksualne wykorzystywanie)
- Genetyka (dziedziczenie)
- Zespół stresu pourazowego (PTSD).
LECZENIE I ROKOWANIA
Jeszcze do niedawna twierdzono, że rokowania w przypadku leczenia tego zaburzenia są słabe. Na szczęście liczne badania dowodzą, że leczenie może znacznie zmniejszyć objawy i cierpienie osób z BPD i podwyższyć ich jakość życia.
Podstawą leczenia jest długoterminowa psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym lub psychodynamicznym. W cięższych objawach pomocna będzie farmakoterapia, jednakże zastosowanie jej bez psychoterapii przyniesie wyłącznie krótkotrwałe efekty pomocne w zmniejszaniu określonych objawów, takich jak depresja lub lęk.
Ze względu na złożoność zaburzenia terapia krótkoterminowa nie jest wystarczająca. W przypadku dłuższego procesu, najważniejsze cele psychoterapii zazwyczaj obejmują:
- Złagodzenie problemów związanych z budowaniem i podtrzymywaniem relacji, lękiem przed porzuceniem, problemów z tożsamością, niestabilnością emocjonalną i uczuciem pustki
- Umiejętne doświadczanie, przeżywanie i wyrażanie innych emocji niż negatywne
- Podwyższenie jakości życia w sferze osobistej, towarzyskiej i społecznej.
Koenigsberg HW: Affective instability: toward an integration of neuroscience and psychological perspectives. J Pers Disord 2010; 24: 60-82.
Millon T., Davis R.: Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie.
Beck A.T., Davis D.D, Freeman A. (red.): Terapia poznawcza zaburzeń osobowości.