Schematy to nieadaptacyjne sposoby radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami, wynikające z niezaspokojonych podstawowych potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie. Możemy tu mówić o pewnego rodzaju sztywności w funkcjonowaniu:
Wiem, że jakieś zachowanie nie jest aprobowane społecznie, ale nie potrafię inaczej. Wiem, że wchodzenie w relacje z tego typu ludźmi mi szkodzi, ale z niewiadomych mi powodów inni są dla mnie po prostu nudni i pomimo konkretnych strat, cierpienia, znowu powtarzam to samo.
Zdaję sobie sprawę, że jestem postrzegany jako ekspert w dziedzinie, ale cały czas czuję, że jestem „niewystarczający” i rezygnuję z aplikowania na stanowisko, które innym wydaje się być dla mnie idealne.
Terapia schematów – czym jest, kiedy jest stosowana?
Terapia schematów (TS) – podejście psychoterapeutyczne mające zastosowanie zarówno u osób dorosłych jak i dzieci. TS wywodzi się pierwotnie z terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), integrując w swoich założeniach podejście poznawczo-behawioralne, psychodynamiczne oraz terapii Gestalt. Ojcem TS jest Jeffrey E. Young.
Na początku TS została stworzona z myślą o pacjentach cierpiących na zaburzenia osobowości, którzy nie reagowali na klasyczną terapię poznawczo-behawioralną. Z czasem znalazła swoje szersze zastosowanie i z powodzeniem stosowana jest również u pacjentów z innymi zaburzeniami o przewlekłym charakterze.
Terapia schematów – jak powstają nieadaptacyjne schematy?
- bezpieczne przywiązanie, akceptacja i troska,
- autonomia, kompetencja, poczucie tożsamości,
- realistyczne granice i samokontrola,
- wolność wyrażania potrzeb i emocji,
- spontaniczność i zabawa.
Terapia schematów – przegląd trybów i nieadaptacyjnych stylów radzenia
Tryb to stan emocjonalny bądź nastrój, który występuje w danym momencie. Może wywołać go cokolwiek, co przenosi nas do „dziecięcej” przeszłości i przypomina emocje wówczas towarzyszące. Tryby radzenia sobie to strategie, które w dzieciństwie pozwoliły przetrwać trudne chwile, gdy potrzeby emocjonalne nie były zaspokajane. Kiedy nie chcieliśmy odczuwać smutku, lęku, wstydu, owe strategie okazywały się ratunkiem. Jednak w dorosłym życiu mogą nam już nie służyć – wręcz przeciwnie, przeszkadzać w funkcjonowaniu na co dzień.
Wyróżniamy 3 różne kategorie nieadaptacyjnych trybów:
- Nieadaptacyjne tryby dziecięce (Wrażliwość: Samotne Dziecko, Porzucone i Maltretowane Dziecko, Upokorzone/Gorsze Dziecko, Zależne Dziecko; Złość: Złoszczące się Dziecko, Uparte Dziecko, Rozwścieczone Dziecko; Brak dyscypliny: Impulsywne Dziecko, Niezdyscyplinowane Dziecko)
- Nieadaptacyjne tryby rodzicielskie (Krytyczny Rodzic, Wymagający Rodzic)
- Nieadaptacyjne tryby radzenia sobie (unikanie, podporządkowanie, nadmierna kompensacja).
Tryby Szczęśliwego Dziecka i Zdrowego Dorosłego stanowią zdrowe, prawidłowo funkcjonujące aspekty osobowości, do których dążymy w terapii schematów.
Cele terapeutyczne w terapii schematów
Celem TS jest wzmacniać Tryb Zdrowego Dorosłego i Szczęśliwego Dziecka, osłabiać nieadaptacyjne tryby rodzicielskie, ograniczać nieadaptacyjne tryby radzenia sobie tj.
- nauczyć się lepiej dbać o swoje potrzeby – poprzez skupienie się na nich i umiejętne ich wyrażanie (Wrażliwe Dziecko),
- dostrzegać, kiedy potrzeby nie są zaspokajane i uczyć się komunikować je w adekwatny sposób (Złoszczące się Dziecko),
- uczyć się dyscypliny i tolerowania frustracji (Niezdyscyplinowane Dziecko),
- ograniczać i zwalczać wysokie standardy i wszelkie formy dewaluacji Ja (tryby Rodzicielskie),
- reagować na sytuacje w sposób adekwatny i elastyczny, dostrzegać i ograniczać nieskuteczne strategie radzenia sobie (unikanie, podporządkowanie, nadmierna kompensacja),
- wzmacniać i wspierać siebie w zaspokajaniu swoich potrzeb w zdrowy sposób (Zdrowy Dorosły)
- budować dla siebie wartościowe i szczęśliwe życie (Szczęśliwe Dziecko).
Założycielka Psychepoint. Psycholog, certyfikowany psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, certyfikowany coach ICC